Αν θα μπορούσαμε με μια φράση μόνον να συνοψίσουμε μια απάντηση στην παραπάνω ερώτηση θα ήταν κάτι σαν «πάρτε μια λοβωτή αντλία» η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ευκολία και ασφάλεια σε κάθε οινοποιητική διαδικασία.

Είναι πάντως σαφές ότι σε κάθε οινοποιείο υπάρχουν συγκεκριμένες ανάγκες διακίνησης υγρών διαφορετικών ιδιοτήτων σε όλα τα στάδια της οινοποίησης. Πρέπει να διακινηθούν τσαμπιά, σταφύλια, χυμοί σταφυλιών, κρασί, οινολάσπες, κατακάθια κλπ. Σε κάθε περίπτωση όμως είναι απαραίτητη η χρήση αντλίας κατάλληλης για τρόφιμα, συνήθως από ανοξείδωτο χάλυβα ή κάποιο υλικό με την κατάλληλη πιστοποίηση όπως NBR, EPDM, NEOPRENE κα. Είναι επίσης σαφής ο διαχωρισμός ανάμεσα στις αντλίες που χρησιμοποιούνται για κρασί και στις αντλίες που χρησιμοποιούνται για διακίνηση άλλων υγρών τα οποία περιέχουν αιωρούμενα στερεά, οι οποίες θα πρέπει από κατασκευής να είναι κατάλληλες να διαχειριστούν αυτό το πρόβλημα.

Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε ότι οι αντλίες που χρησιμοποιούνται στα οινοποιεία μπορούν να διαχωριστούν σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με την εφαρμογή τους.

Μετακίνηση τσαμπιών, σταφυλιών και μούστου προ της ζύμωσης.

Σε ότι αφορά την υποδοχή των σταφυλιών, το ιδανικό θα ήταν να αποφευχθεί τελείως η χρήση αντλίας. Ακόμα και στην περίπτωση που η αντλία δεν τραυματίζει καθόλου ή ελάχιστα το σταφύλι όπως κάνουν οι σύγχρονες λοβωτές αντλίες, σίγουρα θα υπάρξουν τραυματισμοί (αποραγισμός) μέσα στις σωληνώσεις λόγω των αναπόφευκτων τριβών που αναπτύσσονται στα τοιχώματα ειδικά από ρευστά υψηλού ιξώδους. Είναι προτιμότερο λοιπόν η χρήση περονοφόρου οχήματος ή η χρήση ασανσέρ επίπεδης ζώνης μεταφοράς κατευθείαν μέσα στην πρέσα ή στον ζυμωτή. Αν αυτό δεν είναι δυνατόν, η επόμενη καλύτερη λύση είναι μια λοβωτή αντλία. Στην περίπτωση των σταφυλιών (όπου έχουν αφαιρεθεί τα κοτσάνια) η κατάσταση απλουστεύεται σημαντικά. Πέραν την λοβωτής, μπορεί εδώ να χρησιμοποιηθεί και μια επαρκώς μεγάλη περισταλτική αντλία ή ακόμα μια αντλία περιστροφικού πιστονιού . Σε γενικές γραμμές πάντως είναι καλό να θυμόμαστε ότι ο τραυματισμός των σταφυλιών και γενικότερα κάθε προϊόντος που υπόκειται σε άντληση δεν συμβαίνει μόνον μέσα στον θάλαμο της αντλίας αλλά -και μάλιστα κυρίως- στις σωληνώσεις μεταφοράς. Εδώ φυσικά παίζει ρόλο το μήκος τους που πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μικρότερο καθώς και η διάμετρος τους η οποία φυσικά πρέπει να είναι όσο το δυνατόν μεγαλύτερη.

Μετακίνηση μούστου και σταφυλοπολτού

Η κυρίαρχη τάση εδώ ήταν η χρήση αντλίας πιστονιού για την μεταφορά μούστου από τον σπαστήρα και την διαδικασία αφαίρεσης κοτσανιών στη ζύμωση και στην πρέσα εξαγωγής χυμών. Τα τελευταία χρόνια όμως υπάρχει μια σαφής αλλαγή στην διαδικασία οινοποίησης σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με την οποία ο σπαστήρας τοποθετείται μετά την αφαίρεση των κοτσανιών και όχι πριν. Η αλλαγή αυτή η οποία δεν είναι ακόμα τόσο διαδεδομένη στη χώρα μας ειδικά στα μικρά οινοποιεία, τείνει σταδιακά να εξαλείψει την χρήση των αντλιών πιστονιού. Αντικαθίσταται συνήθως από λοβωτές ή περισταλτικές αντλίες. Μια άλλη περίπτωση μεταφοράς μούστου είναι οι διαδικασίες ανακύκλωσης ή ανακυκλοφορίας (pump overs) που γίνονται μέσα σε δεξαμενές ή ζυμωτές. Εδώ είναι προτιμότερη η χρήση αντλιών ελαστικού στροφείου οι οποίες μπορούν είτε να μένουν μόνιμα εγκατεστημένες στην δεξαμενή είτε να μεταφέρονται πάνω σε καρότσι. Το χαμηλό τους κόστος σε συνδυασμό με την δυνατότητά τους να επιτυγχάνουν μεγάλες παροχές σε σχετικά μικρές πιέσεις τις καθιστούν ιδανικές για αυτή τη χρήση. Είναι βέβαια προφανές ότι θα πρέπει να έχουν στροφείο από το κατάλληλο, πιστοποιημένο για τρόφιμα υλικό το οποίο είναι συνήθως NBR ή EPDM. Φυγοκεντρικές αντλίες υγιεινού τύπου επίσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν, κυρίως σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν συστήματα αυτοματοποιημένης ανακυκλοφορίας.

Μετακίνηση χυμών και κρασιού

Η πιο συνηθισμένη περίπτωση μεταφοράς χυμών ή κρασιού είναι η μεταφορά από δεξαμενή σε δεξαμενή (tank-to-tank transfer). Εδώ οι απαιτήσεις που έχουμε από την αντλία είναι συγκεκριμένες. Φυσικά πρέπει κατ’ αρχήν να μην επηρεάζουν την ποιότητα του προϊόντος και να μπορούν να κάνουν τη μεταφορά στον απαιτούμενο χρόνο. Ο χρόνος αυτός, επειδή φυσικά έχει να κάνει με την απαιτούμενη ποσότητα προϊόντος που πρέπει να μεταφερθεί, ποικίλει από οινοποιείο σε οινοποιείο. Σε γενικές γραμμές, τα μικρότερης δυναμικότητας οινοποιεία προτιμούν αντλίες ελαστικού στροφείου λόγω του χαμηλού τους κόστους αν και έχουμε παρατηρήσει και εδώ μια αυξανόμενη τάση για χρήση λοβωτής αντλίας. Τα οινοποιεία μεγαλύτερης δυναμικότητας (μεσαία έως μεγάλα) προτιμούν περισταλτικές ή λοβωτές αντλίες ή (πιο σπάνια) φυγόκεντρες αντλίες υγιεινού τύπου. Μια άλλη περίπτωση μεταφοράς κρασιού είναι η διαδικασία φιλτραρίσματος. Εδώ και πάλι τα μικρά οινοποιεία προτιμούν την χρήση αντλιών ελαστικού στροφείου, οι οποίες ναι μεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στη συγκεκριμένη χρήση, αλλά έχουν το σημαντικό μειονέκτημα να παρουσιάζουν πολύ συχνές φθορές στα στροφεία τους τα οποία πρέπει συχνά να αντικαθίσταται. Τα μεγαλύτερα οινοποιεία χρησιμοποιούν και πάλι λοβωτές αντλίες ή αντλίες προοδευτικής κοιλότητας για το φιλτράρισμα.

Μετακίνηση οινολασπών

Οι οινολάσπες δεν είναι τίποτε άλλο παρά ρευστά με σχετικά μέτριο ιξώδες και με υψηλή περιεκτικότητα σε στερεά. Σχεδόν κάθε αντλία που χρησιμοποιείται στην οινοποίηση -πλην των φυγοκεντρικών- μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την μετακίνηση οινολασπών. Θεωρητικά, οι αντλίες πιστονιού είναι οι πλέον κατάλληλες για την μετακίνηση οινολασπών από λευκό κρασί και οι αντλίες προοδευτικής κοιλότητας για την μετακίνηση οινολασπών από κόκκινο κρασί αλλά στην πράξη και οι δύο αυτοί τύποι είναι κατάλληλοι και χρησιμοποιούνται ευρέως. Οι αντλίες που ενδέχεται να παρουσιάσουν προβλήματα γι’ αυτή την εφαρμογή είναι οι αντλίες ελαστικού στροφείου, κυρίως οι μικρότερης δυναμικότητας.

Μετακίνηση διαβρωτικών χημικών

Η μετακίνηση χημικών και γενικότερα διαβρωτικών υγρών είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση που απαιτεί προσοχή. Ο κίνδυνος είναι βέβαια να καταστραφεί πλήρως η αντλία, είτε διαβρώνοντας τα μέρη της που έρχονται σε επαφή με το ρευστό, είτε διαβρώνοντας το στεγανό της προκαλώντας διείσδυση του υγρού στον κινητήρα. Οι διαφραγματικές και οι περισταλτικές αντλίες δεν αντιμετωπίζουν τέτοια προβλήματα οπότε είναι κατάλληλες γι’ αυτή την εφαρμογή. Επίσης, η χρήση φυγοκεντρικής αντλίας από ανοξείδωτο χάλυβα 316 μπορεί να προσφέρει κάποια λύση, δεδομένου ότι είναι εφοδιασμένη με το κατάλληλο στεγανό που να μπορεί να ανταπεξέλθει στο χημικό που μετακινείται.

Εν κατακλείδι…

Όλα τα παραπάνω μας οδηγούν ξανά στο κυρίαρχο ερώτημα: Ποια αντλία είναι η πιο κατάλληλη για χρήση στην οινοποιία?

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στο ερώτημα αυτό υπάρχουν τόσες απαντήσεις όσα και οινοποιία, γιατί οι ανάγκες, οι προτιμήσεις, ακόμα και τα γούστα της κάθε επιχείρησης ποικίλουν. Σε γενικές γραμμές θα λέγαμε ότι οι λοβωτές αντλίες βρίσκουν εφαρμογή σχεδόν σε κάθε οινοποιητική διαδικασία και δε μας ξαφνιάζει το γεγονός ότι έχουν επικρατήσει παγκοσμίως (και συντόμως και στην χώρα μας) ως η κυρίαρχη επιλογή. Για τις αντλίες που αγοράζονται για γενική χρήση, είναι πάντα σκόπιμο να επιλέγονται με μετατροπέα συχνότητας (inverter) και με τηλεχειριστήριο.

Σε κάθε περίπτωση, όλα τα οινοποιία πρέπει να προμηθεύονται αντλίες οι οποίες είναι ειδικά σχεδιασμένες για να λειτουργούν στα υγρά και διαβρωτικά περιβάλλοντα των Οινοποιίων, πράγμα το οποίο σημαίνει με απλά λόγια ότι όλα τα βρεχόμενα μέρη τους που έρχονται σε επαφή με κρασί ή μούστο να είναι κατασκευασμένα από ειδικά υλικά όπως ανοξείδωτο χάλυβα 304-316 ή από ειδικά ελαστομερή.

Η επιλογή αντλίας δεν είναι μια απλή υπόθεση και ως εκ τούτου πρέπει να γίνεται πάντα σε συνεννόηση με εξειδικευμένο προσωπικό το οποίο όλοι οι προμηθευτές αντλιών οφείλουν να διαθέτουν.